ترانگزامیک اسید یک ترکیب ضد لک
ترانگزامیک اسید یک مهارکننده پلاسمین است و با پیشگیری از تبدیل پلاسمین به فرم محلول خود، پلاسمینوژن، سبب پیشگیری از انحلال لخته خون شده و به صورت سنتی برای کاهش خونریزی در جراحات کاربرد دارد. مشاهده شده است در پروسه ایجاد لک فعالیت پلاسمین افزایش پیدا می کند. در نتیجه مهار کننده های فعالیت پلاسمین سبب کاهش ملانوژنزیس (ملانین سازی) می گردد.
ملاسما نوعی لک است که به صورت لک های بزرگ با حاشیه مشخص روی گونه، پیشانی و چانه ظاهر می شود و با تغییرات هورمونی مرتبط است. این لک ها بیشتر در خانم ها و همزمان با بارداری ظاهر می گردد. اما گاهاً در آقایان نیز مشاهده می شود. این لک ها به صورت تدریجی و مزمن ایجاد می شوند و درمان آنها دشوار است. یکی از درمان های شناخته شده برای این نوع لک، ترانگزامیک اسید است. مشاهده شده در این نوع لک، فعالیت پلاسمین افزایش یافته و ترانگزامیک اسید با کاهش این فعالیت می تواند سبب بهبود و درمان این لک گردد.
از حدود 25 سال پیش، مطالعات مختلفی روی اثرات ضد لک ترانگزامیک اسید صورت پذیرفته است. بیشتر مطالعات صورت گرفته روی اثرات ضد لکی ترانگزامیک اسید مرتبط با اثرات بهبود دهندگی آن روی لک های ملاسما می باشد. اما ترانگزامیک اسید در درمان انوع لک ها کابرد دارد.ترانگزامیک اسید به شکل های مختلفی از جمله، موضعی، خوراکی، تزریق زیر جلدی و در ترکیب با لیزرتراپی به کار رفته است.
ترانگزامیک اسید به صورت موضعی در فرآورده های مراقبت از پوست با غلظت 3 و 5 درصد به کار می رود. که در غلظت 5 درصد موثر تر است. در کشور ما تعداد معدودی از برند های آرایشی- بهداشتی (Skin care) مانند تراوایت از برند امونی از این ترکیب به عنوان ماده موثره استفاده نموده اند.
هیدروکینون یکی از موثرترین و قدیمی ترین ترکیبات ضد لک است. چندین مطالعه اثرات ضد لکی و روشن کنندگی ترانگزامیک اسید را با هیدروکینون مقایسه کرده اند. مشاهده شده ترانگزامیک اسید در غلظت 5 درصد اثرات ضد لکی مشابهی با هیدروکینون 2 درصد داشته است. با این تفاوت که ترانگزامیک اسید در فرم موضعی اثرات سمی و حساسیت زایی ندارد و در کابرد طولانی مدت عارضه جانبی خاصی برای آن گزارش نشده است. با توجه به اینکه ترکیبات مهارکننده تیروزیناز مانند هیدروکینون، کوجیک اسید، آربوتین و مشتقات آنها، سبب حساسیت پوست به نور آفتاب می گردد، بهتر است فرآورده های حاوی این ترکیبات در طول شب به کار روند اما فرآورده های حاوی ترانگزامیک اسید را می توان در طول روز نیز به کار برد. همچنین ترانگزامیک اسید را می توان همزمان با این ترکیبات برای درمان لک استفاده کرد. برای به حداکثر رساندن درمان لک، اغلب توصیه می شود فرآورده های حاوی هیدروکینون و مشتقات آن شبی یکبار و فرآورده حاوی ترانگزامیک اسید روزی یکبار به طور همزمان به مدت 12 تا 16 هفته استفاده گردد. فرآورده های حاوی هیدروکینون و مشتقات آن پس از 6 ماه استفاده باید یک دوره وقفه دارویی داشته باشد، اما فرآورده هاوی ترانگزامیک اسید این محدودیت را ندارند.
ترانگزامیک اسید به صورت محلول تزریقی زیر پوستی (Microinjection و Microneedling) برای درمان ملاسما و PIH (لک ناشی از التهاب) به کار می رود. مطالعات مختلفی اثر بخشی تزریق زیرجلدی ترانگزامیک اسید را با لایه برداری شیمایی، لیزرتراپی، کرایوتراپی مقایسه و بررسی کرده اند. اغلب درمان لک با تزریق زیرجلدی، در صورت عدم رسیدن پاسخدهی مطلوب با درمان موضعی انجام می گردد.
اثرات ضد لکی ترانگزامیک اسید با فرم خوراکی آن به صورت 250 میلی گرم دو بار روز نیز در صورت استفاده به مدت حداقل 3 ماه مشاهده می شود. در مطالعات صورت گرفته عوارض جانبی شدیدی در مصرف خوراکی آن گزارش نشده است اما با توجه به عوارض جانبی بیشتر فرم خوراکی در مقایسه با فرم موضعی، مصرف خوراکی آن برای درمان لک توصیه نمی شود.
1- Taraz M, Niknam S, Ehsani AH. Tranexamic acid in treatment of melasma: A comprehensive review of clinical studies. Dermatologic therapy. 2017 May;30(3):e12465.
2- Tehranchinia Z, Saghi B, Rahimi H. Evaluation of therapeutic efficacy and safety of tranexamic acid local infiltration in combination with topical 4% hydroquinone cream compared to topical 4% hydroquinone cream alone in patients with melasma: a split-face study. Dermatology research and practice. 2018 Jul 2;2018.
3- Lueangarun S, Sirithanabadeekul P, Wongwicharn P, Namboonlue C, Pacharapakornpong S, Juntongjin P, Tempark T. Intradermal tranexamic acid injection for the treatment of melasma: a pilot study with 48-week follow-up. The Journal of Clinical and Aesthetic Dermatology. 2020 Aug;13(8):36.